Otizm Spektrum Bozuklukları; Otizm Spektrumu otizm belirtilerinin her çocukta aynı şiddetle yada farklılıkta görülmesinden dolayı bu belirtilerin odağındaki sorunların toplandığı geniş bir aralık olarak tanımlanabilir. Otizm Spektrum için kullanılan en düşük yaygın tabir “ Yelpaze”dir.

Yelpazenin bir ucu otizmin en hafif belirtileri için tanımlanırken, diğer uç ise en ağır belirtileri tanımlamakta kullanılır.

DSM tanı kriterleri, APA’nın (American Psychology Association, Amerikan Psikoloci derneği) birkaç yılda bir çıkarttığı ve tüm psiko- nörolojik problemlerin tanımının yapıldığı devasa bir kitapçıktır. Tanılama yapılırken problem durumuna ilişkin belirtiler göz önüne alınır. Belirtilerin yoğunlaştığı grup başlığı altında tanılama yapılır.

Otizm  Spectrum İçeriği Neleri kapsar? DSMV’ e göre

1 Otizm

2 A tipik Otizm

3 Rett Otizm

4 Çocukluk Çağının Dezentegratif Bozukluğu

5 Başka türlü adlandırılamayan Yaygın Gelişimsel Bozukluk ( Pervasive Developmental Disorder not Otherwise Specified) “PDD NOT”

DSM IV tanı kitapçında olup DSM V’ de otizm spektrum başlığı altından çıkarılan tanılar ise;

1 Asperger ( Yüksek İşlevsel)Sendromu

2 Frajil X Sendromu

3 Çocukluk Şizofrenisi

4 Edinsel Epileptik Afazi

5 Gelişimsel Dil Bozukluğu (Gelişimsel Disfazi)

A Tipik Otizm; Özellikle son 4 yılıdır erken çocukluk döneminde oldukça sık konulan bir tanıdır. Otizm Spectrum belirtilerini en az sayıda taşıyan gruptur. Son yıllarda “Sınırda”, “Silik”, “Yalancı” tabirleri A tipik otizm için kullanılan benzetmelerdir. 18 ay civarı yakalanan kaliteli ve yoğun bir eğitim ile eğer zeka sorunu yoksa da kurtarılması en ihtimal olan tanı grubudur.

A tipik Otizm, Otizm spektrum bozukluğunun etkileşim, dil ve sosyal alanlarından yalnızca birinden ya da hepsinden en az seviyede etkilenme durumudur.

A tipik Otizm Belirtileri Şunlardır;

1 Dili amacına uygun olarak kullanamama

2 Aşırı çekingenlik ve utangaçlık

3 Kurduğu düzene sadık kalma ve bu düzene bağımlılık gösterme

4 Düzen değişkliğinde farklı ortamlara girişte tepki verme

5 Yemek, koku, dokunma, işitme ve görsel uyaranlara karşı aşırı hassasiyet gösterme

6 Tekrarlayıcı hareketlerin olması sayılabilir.

Rett Sendromu; Sadece kız çocuklarında görülen Spektrum bozukluğudur. Özellikle 4 yaşından önce gerileme başlar. En belirgin bulgusu 5 aylıktan sonra kafa yapısının büyümesinin durmasıdır.

1 Kızlarda görülmesi

2 İlk 4 yılda gelişmede gerilemenin görülmesi

3 Elleri kullanmaya yönelik işlevin azalması

4 Zamanla tipik el hareketleri (Çamaşır yıkıyor, Bir şeyleri sıkıyor tarzı el ve ağız hareketleri) ile kendini göstermesi.

5 Yürümede sorunlar

6 Denge problemi

7 Dil gelişiminin neredeyse hiç gelişmemesi

8 İnce motor becerilerinde gözlenen bariz sorunlar

9 bu sorunlara eşlik eden nörolojik problemler sayılabilir.

Eğitimle ilerleme şansı belli bir sevide kalan gruptur. Özellikle öz bakım becerileri ağırlıkta çalışılması gerekir.

Çocukluk Çağının Dezintegratif Bozukluğu; Bu tanıdaki çocuklarda zihinsel gerilik ve epilepsi tablosu oldukça fazladır. 2 yaşına kadar normal gelişim gösteren çocuk 3-4 yaş itibari ile gelişiminde gerileme başlar. Esas tanıyı belirlemesi için 10 yaşına kadar zihinsel gerilik, epilepsinin iyice belirginleşmesi ve çocuğun sık tablolarda nöbet geçirmesi ön görülür.

Çocukluk Çağının Dezintegratif Bozukluğu Belirtileri Şunlardır;

            DSM V’e göre;

            1 Doğumdan sonraki iki (2) yıl içerisinde yaşına uygun sözel ve sözel olmayan iletişim, toplumsal ilişkiler oyunlar ve uyumsal davranışların olması ile kendini belli eden görünüşte normal bir gelişmenin olması.

            2 Aşağıdakilerden en az iki (2) alanda daha önce edinilmiş olan becerilerin (10 yaşından öne) klinik önemli ölçüde yitirilmesi.

            Bunlar;

• Sözel anlatım ya da dili algılama
• Toplumsal beceriler ya da uyumsal davranışlar
• Bağırsak ya da mesane kontrolü
• Oyun
• Motor beceriler.

3 Aşağıdakilerden en az iki (2) alanda olağan dışı bir işlevselliğin olması;

• Toplusal etkileşimde nitel bir bozulma (Sözel olmayan davranışlarda bozulma, Yaşıtlarıyla ilişki kuramama, toplumsal ya da duygusal karşılıklar vereme.)
• İletişimde nitel bozukluklar ( Konuşulan dilin gelişiminde gecikme olması ya da hiç gelişmemiş olması, bir söyleşiyi başlatamama ya da sürdürememede, dilin basmakalıp ve yenileyici bir biçimde kullanılması, çeşitli imgesel oyunlar oynayamama)
• Motor basmakalıp davranışlar ve mannerizmler de içinde olmak üzere davranış, ilgi ve etkinliklerde sınırlı, basmakalıp ve yineleyici görüntülerin olması.

Ömür boyu ilaç ve özel eğitim gerektiren bir gruptur.

Başka Türlü Adlandırılamayan Yaygın Gelişimsel Bozukluk; (Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified) “PDD NOS”

Otizm spectrum bozukluğu içinde olan “Başka Türlü Adlandırılamayan Yaygın Gelişimsel Bozukluk” otizm belirti tanı ölçütlerine uymayan ama otizme benzeyen bir gruptur. 3. Yaşından sonra gerileme gözlenmeye başlar.

Yaygın Gelişimsel Bozukluk belirtileri şunlardır;

• Dil ve iletişim becerilerinde zorluklar,
• Oyun kuramama ve devam ettirememe
• Tekrar eden stereotipi hareketlerin fazlalığı (Sallanma, Elleri sallayarak ileri geri hareketler)
• Konuşmada gözlenen ekolali
• Oyun kurma ve devam ettirememe sorunlar.

Ömür boyu ilaç ve özel eğitim gerektiren bir gruptur.

            Asperger Bozukluğu; DSM IV tanımlanan Asperger Sendromu DSM V tanı  kriterlerinde artık otizm başlığı altında değerlendirilmektedir. Otizmden ayrılan yanları olmakla beraber yüksek işlevli otizm olarak da isimlendirilmekteydi.

            Otizmden ayrılan özellikleri;

• Etraflarında olan bitenin farkındadırlar.
• Motor becerilerindeki sorunları daha fazla yaşarlar. Ayakkabı bağcıkları bağlama, bisiklet sürme gibi becerilerde zorlanırlar.
• Duygusal hassasiyetleri özellikle dokunmaya karşı duyarlılıkları üst düzeydedir.
• Savan yetenek dediğimiz matematik işlemlerini yapma, müthiş bir hafızaya sahip olma gibi yeteneklere sahiptirler. Ancak zeka puanları genelde normal zeka puanındadır.
• Değişimlere aşırı tepkilidirler.
• Sakin kendi hallerinde sürekli hayal kurarlar.
• Yaşıtları ile empati becerisi kuramazlar.
• Takıntılı ve yekrarlayıcı hareketleri vardır.

Eğitimde iletişim becerilerine, sporsal aktiviteler ağırlık verilmeli, değişimlerle baş etme becerileri geliştirilmelidir. Doğru eğitim ve yönlendirme ile ileride iş sahibi olabilirler.

Frajil X Sendromu; Cinsiyet kromozomu X’in zayıf olması olarak tanımlanabilir. Belirtileri;

• Büyük kulaklar, uzun yüz, geniş alın, yüksek damak, kas tonusu düşüklüğü, şaşılık sayılabilecek fiziksel özelliklerdir.
• Göz teması kuramama
• Tekrarlar şeklinde sinirli konuşma yada hareketler
• El çırpma gibi stereotipik hareketler
• Oyunda arkadaş edinememe, aşırı hareketlilik ve dikkat dağınıklığı sıralanabilecek özelliklerdir.

Otizim vakalarının %15-60’ında görülebilir.

Çocuk Şizofrenisi; Çocukluk çağı şizofrenisi, erişkinlerdeki gibi halüsilasyon (Varsanı) ve sanrıları (Yanlış inanış, hezeyan) içeren düşünce bozukluğu, duygu durum anormallikleri ve ilişki kurmadaki zorluklarla karakterize bir bozukluktur.

Çocukluk döneminde;

• Dil gelişiminde gözlenen gerginlik
• Motor becerileri yaşıtlarına uygun gelişim gösterememe
• Sosyal becerilerde donuk ve tepkisizlik
• Dil anlamada sorunlar
• Ekolali tarzı tekrarlayıcı konuşmalar
• El çırpma tarzında stereotipi hareketler
• Akademik olarak düşük başarı gösterme

Çocukluk başlangıçlı şizofreni çocuğun temel kişiliği, ruhsal, sosyal ve akademik uyumu oturmadan ortaya çıkması sebepleriyle, genellikle tedaviye dirençli ve olumsuz seyri olan kronik bir hastalıktır. 10 yaş altı hastalarda seyrin daha kötü olduğu bilinmektedir.

Edinsel Epileptik afazi (Landou- Kleffner Sendromu); Edinsel epileptik afazi, çocukluk çağında nadir görülen ve daha önceden başlayan kazanılmış konuşma ve dil yeteneklerinin bozulması olarak tanımlanır.

Belirtileri;

• 2-11 yaş arasında başlaması
• Eoilepsi görülmesi
• Alıcı dilin zayıflığı
• 10 yaşından öncesi epilepsi nöbetlerinin görülmesi
• EEG görüntüleri teşhiş ediliyor olması

Özellikle; 2 yaş itibariyle gözlenen hafif otizm belirtilerine yönelik yapılacak eğitim ile beraber işitsel entegrasyon çalışmalarına da ağırlık verilmesi faydalıdır.  

Gelişimsel Dil Bozukluğu ( Gelişimsel Disfazi); DSM IV’e göre Gelişimsel Dil Bozuklukları iletişim bozuklukları başlığı altında toplamakta, Karışık dili algılama, Sözel anlatım bozukluğu, Fonolojik bozukluk, Kekemelik ve Başka türlü sınıflanamayan bozukluklar olarak gruplara ayrılmaktadır.

Belirtileri;

• Yabancılarla iletişime geçmekten kaçınmak
• İletişime geçmekte zorlandıklarına sinirlenmeleri ve ortamdan uzaklaşma isteği
• Konuşmanın anlaşılırlılığının olmaması
• Soruya uygun cevap verememe
• Aynı kelimeyi bir çok anlam yerine geçecek şekilde kullanma
• Uzun komutları anlayamama
• Anlamsız kelime ya da sözcükler kullanma
• Söyleneni anlayamama fakat anlamaya çalışma gayreti göstermesi

Sayılacak bazı belirtilerdir.

Özellikle eğitim ve konuşma terapisinin ağırlıkta olduğu bir programla devam etmekte fayda var.