Ebeveynler ve bakıcılar Travmatik bir olaydan sonra çocuklarına yardım etmek için neler yapabilir;

Çocuklar Nasıl Yas Tutar?

Her yaştan çocuk, bir aile üyesinin, arkadaşının veya önemli diğer kişilerin ölümünden sonra yas tutar. Yas tutan çocuklar çeşitli duygular ve tepkiler gösterebilir.

Bazen üzgün görünürler ve ölen kişiyi özlediklerinden bahsederler. Diğer zamanlarda oyun oynarlar, arkadaşlarıyla etkileşimde bulunurlar ve olağan aktivitelerini yaparlar. Yoğun üzüntüye ek olarak, çocukların davranışlarında değişkenlikler ( Aktivitelerle daha az ilgilenme, Huzursuz olma, uykuda ve beslenmede değişiklik), sosyal etkileşimlerde değişiklik ( İçe kapanma) yada inançlarını sorgulama gibi durumlar görülebilir. Çocuklar kayba adapte olurken aynı zamanda tipik olarak yas tutma sürecine yardımcı olduğu düşünülen durumlara iştirak ederler.

• O kişinin geri gelmeyeceğini anlamak
• O kişi ve ölüm hakkındaki duygularla başa çıkmak
• O kişi olmadan da hayatta ki değişikliklere uyum sağlayabilmek.
• Anılar ve o kişinin onlar için ne ifade ettiği hakkında konuşmak
• Yeni insanlarla ilişki kurmak
• Sağlıklı bir gelişim ile yoluna devam etmek

Çocuklarda Travmatik Yas Nedir?

Çocuklar travmatik yasta; ölüme karşı travmatik stres tepkileri yaşarlar. Bu olduğunda, kaybedilen kişiye ait mutlu düşünceler ve anılar bile, o kişinin ölümünün üzücü şeklinin kalıntıları olarak kalır.

Daha küçük bir çocuk, şahit olduğu bir silahlı saldırı ile ilgili kabuslar nedeni ile geceleri yalnız uyumaktan korkabilirken, daha büyük bir çocuk, babasının koçluk yaptığı okul takımında oynamaktan kaçınabilir.

Çünkü bu, ona babasının korkunç bir şekilde araba kazasındaki ölümünü hatırlatabilir.

Bu çocuklar ölümün travmatik yönlerine takılıp kalmış ve yaslarını başarılı bir şekilde atlatamamışlardır.

Travmatik yası yaşayan çocukların korkutucu düşünceleri, üzücü anıları ve insanların ölüm şekliyle ilgili olumsuz duygularının yanında ayrıca rahatsız edici fiziksel semptomları da olabilir.

Hoş olmayan duyguları ve tepkileri kontrol etmek ve en aza indirmek için korkunç anılardan kaçınmaya çalışırlar; ölen kişiyle veya kişinin öldüğü yolla ilgili her hangi bir şey hakkında konuşmaktan ve ya düşünmekten kaçınırlar ve ayrıca üzücü düşünceleri ve duyguları tetikleyen insanlardan, yerlerden veya şeylerden kaçınırlar.

Bu tepkiler ve korkutucu anımsatıcıları harekete geçirme korkusu, olumlu şeyleri hatırlamayı veya kişi ve kişilerin ona ifade ettikleri hakkında konuşmayı zorlaştırır.

Kimler Çocukluk Travmatik Yas Geliştirir?

Çoğu çocuk iyileşir ve bir aile üyesinin, arkadaşının veya diğer önemli kişinin ölümüne alışır.

Ancak daha az sayıda çocuk cinayet,

İntihar, kitlesel saldırı, felaket, kaza veya kalp krizi gibi beklenmedik bir tıbbi durum gibi ani ve beklenmedik nedenle birden gerçekleşen bir ölümden sonra ortaya çıkabilecek Çocukluk Travmatik Yas geliştirecektir. Bununla birlikte özellikle çocuk bu ölüme şaşırmış veya ölümden korkmuşsa veya karmaşık ya da korkutucu tıbbi prosedürlere tanık olmuşsa ölüm; doğal nedenlerden, ileri yaştan veya kanser gibi ölümcül bir hastalıktan kaynaklansa bile çocuklar semptomlar geliştirebilir.

Bir Çocuğun Travmatik Yas Geliştirdiğinin İşaretleri Nelerdir?

Yas ile ilgili travmatik stres reaksiyonları şunlar olabilir;

• Üzücü düşünceler, görüntüler, kabuslar, anılar veya kişinin korkutucu ölüm şekline benzeyen oyun oynamalar gibi bazı zorlayıcı ve istenmeyen tepkiler.
• Baş ağrısı, karın ağrısı, ölen kişinin ölüm şeklini taklit eden semptomlar, gerginlik,

konsantrasyon sorunları gibi fiziksel veya fizyolojik rahatsızlıklar

• İçe kapanma gibi kaçınma reaksiyonları; sanki ölümden rahatsız değilmiş gibi davranmak;

Kişiyi, kişinin ölüm şeklini, kişiyle ilgili yerleri veya şeyleri veya ölüme neden olan olayları hatırlamaktan kaçınmak.

• Öfke, suçluluk, utanç, kendini suçlama, güven kaybı, dünyanın güvensiz olduğuna inanma

gibi travmatik ölümle ilgili olumsuz ruh hali veya inançlar.

• Sinirlilik, öfke, uyku güçlüğü gibi artan uyarılma, konsantrasyon azalması, notların düşmesi, artmış tetikte olma hali ve kendisinin veya başkalarının güvenliğinden korkma; kendine zarar veren veya riskli davranışlar ( Madde kullanımı, Alkol, İntihar)

Travmatik Yas Geliştiren Çocuklara Yardım Etmek İçin Ne Yapabiliriz?

Ebeveynler veya diğer önemli bakım verenler, Travmatik Yas Geliştiren Çocuklarda veya

Ergenlere yardım etmede anahtar rol oynarlar.

• Çocuklara yaratıcı yollarla konuşmaları veya düşüncelerini veya duygularının ifade etmeleri

için zaman tanıyın. Nasıl olduklarını anlamak için dikkatlice dinleyin ve yargılayıcı olmayan bir şekilde sorular sorun. Konuşmak istemedikleri zaman zorlamadan, kendileri hazır olduklarında iletişim kanallarını açın.

• Çocuğunuzla sakinleştirici stratejiler ve başa çıkma stratejileri uygulayın.
• Kendinize iyi bakın, çocuğunuz için örnek başa çıkma stratejileri oluşturun ve destek veren

insanlar arayın.

• Travmatik Yas Belirtilerini aklınızda tutun. Rahatsız eden tepkiler çok üzün sürüyorsa,

Okulda ki durumlara, arkadaşlarınız veya ailenizle ilişkinize engel oluyorsa ya da çocuğunuzun nasıl olduğundan emin değilseniz bir profesyonelden rehberlik alın.

• Travmatik yas geliştiren çocuklar ve bu çocukların ebeveynleri veya bakım verenleri,

çocukluk çağı travması ve yas sorunlarını tedavi etmek için eğitilmiş bir terapist tarafından verilen profesyonel danışmanlık hizmetinden yararlanabilir.

İki tedavi modeli; çocukların Çocukluk Çağı Travmatik Yasından kurtulmalarına yardımcı olduğuna dair 3/18 yaş arası çocuklar ve ebeveynler için Travma Odaklı Bilişsel Davranışçı Terapi ve Travma Yas Bileşenleri Terapisi teknikleri uygulanmaktadır.

Durmuş Ali YILMAZ

Psikoterapist& Aile Danışmanı

Pedagoji Uzmanı